الفبای کردی

زبان کردی تاکنون با الفباهای متعددی (عربی، لاتینی، سیریلیک، ارمنی، فرانسه، انگلیسی، ...) نوشته شده است اما در حال حاضر دو الفبا برای آن تثبیت شده اند : رومن (لاتینی) برای کرمانجی و عربی (آرامی) با تغییراتی برای سورانی. البته گاهی بعضی از الفبای عربی برای کرمانجی و یا لاتینی برای سورانی نیز استفاده می کنند اما در مجموع لاتینی برای کرمانجی و عربی برای سورانی قطعی شده است. هر یک از این الفباها معایب و محاسن خاص خود را دارند اما بیشتر زبانشناسان کرد الفبای لاتینی را به دلایلی ماننند زیر بر الفبای عربی ترجیح می دهند : ظاهر زیباتر، قابلیت استفاده بهتر در تکنولوژی مدرن مانند اینترنت، بیان دقیق تر بعضی حروف، تشخیص درست اقسام کلمه،... این موضوع خود بحثی مفصل می طلبد.

یک مثال :

Ew Azad e. ئه و ئازاده.

او آزاد است. (با توجه به حرف بزرگ در اسم آزاد در جمله‌ی با حروف لاتین خواننده می‌داند نام وی آزاد است).

Ew azad e. ئه و ئازاده.

او آزاد است. (با توجه به حرف کوچک در صفت آزاد در جملهی با حروف لاتین خواننده می داند وی آزاد است و مثلا زندانی نیست).

در رسم الخط عربی امکان نشان دادن اسم خاص ) مانند مثال بالا ( وجود ندارد و این در آموزش یک زبان تاثیر بسزایی دارد. این فقط یکی از ایرادهای الفبای عربی است. البته این به معنای رد این الفبا نیست در اینجا صرفا موضوع ارجحیت نسبی است.

الفبای لاتینی کردی 31 حرف دارد. این الفبا توسط جلادت بدرخان زبانشناس کرد که به چندین زبان مسلط بود پس از 14 سال تحقیق تنظیم شد. الفبای لاتینی که به الفبای هاوار (برگرفته از مجله جلادت به نام هاوار (فریاد) نیز مشهور است با قاعده مهم اقتصاد زبان در زمینه الفبا سازگار است چرا که هر چه تعداد حروف غیر ضروی بیشتر باشد به همان میزان بر روند آموزش زبان تاثیر نامناسب می گذارد. به عنوان مثال یکی از عوامل اصلی مانع رشد جهانی زبان چینی (علی رغم قدرت چین) الفبای زیاد و سخت آن می‌باشد. الفبای لاتینی کردی همان طور خوانده می‌شود که نوشته می‌شود. بدرخان از ورود حروف عربی در نظام نوشتاری کردی کرمانجی خودداری کرده است و این از لحاظ علمی کاری درست است. حروف غ، ذ، ظ، ض، ع، ح، ... عربی هستند. حروف ح،ع، در کردی گفتاری کنونی وجود دارند اما در نوشتار نشانه ای برای آن وجود ندارد اما به هنگام تلفظ کلمه مربوطه همان تلفظ رایج انجام می گیرد. مثال : علی، حسن (کردها حروف ع و ح را همانند عربی به صورت حلقی تلفظ می کنند. در نوشتار لاتینی نشانه ای برای حلقی بودن وجود ندارد و فرد با توجه به آشنایی به زبان فقط هنگام تلفظ کردن آن را حلقی تلفظ می کند).

Elî, Hesen

دراصل نوشتار آنها به صورت ئَلی و هَسن است اما علی و حسن تلفظ می‌شوند. شاید این یکی از ایرادات الفبای لاتین باشد اما ازلحاظ علمی درست است.

توجه مهم:

هر حرف در هر الفبایی دارای دو ویژگی است : 1- اسم حرف 2- صدای حرف. هر حرفی فقط یک اسم دارد اما میتواند یک، دو یا چند صدا داشته باشد. الفبای کردی کرمانجی نیز این ویژگی مهم را دارد. با یک مثال از انگلیسی موضوع روشن می شود. حرف c در انگلیسی : اسم آن سی اما صدایش گاهی س گاهی ک. جدول حروف الفبای کردی کرمانجی با اسم و صدای حروف همراه با مثال در زیر آمده است: